1/2
Ένα πουλί-σύμβολο για μεγάλες αυτοκρατορίες και θρύλος για μια ολόκληρη ήπειρο είναι το σημερινό
#Πτηνοτούτ . Ο κόνδορας των Άνδεων και οι ιστορίες του.
Κόνδορας είναι η ονομασία δύο ειδών των γυπών του Νέου Κόσμου. Προκειται για τα μεγαλύτερα ιπτάμενα χερσαία πτηνά στο Δυτικό Ημισφαίριο. Ο πρώτος είναι ο Κόνδορας των Άνδεων (Vultur gryphus) που απαντάται στις Άνδεις και σε αυτόν αναφέρεται το κείμενο μας. Το άλλο είδος, ο Κόνδορας της Καλιφόρνιας (Gymnogyps californianus) σήμερα περιορίζεται στα δυτικά παράκτια όρη των Ηνωμένων Πολιτειών και του Μεξικού.
Τον συναντάμε σχεδόν παντού στους ουρανούς της Νότιας Αμερικής, είναι σχεδόν λατρευτική φιγούρα για τους λαούς της μεγάλης Κορδιλιέρας των Άνδεων και εθνικό σύμβολο έξι κρατών, της Αργεντινής, της Βολιβίας, της Χιλής, της Κολομβίας, του Εκουαδόρ και του Περού, αλλά και το εθνικό πουλί της Βολιβίας, της Χιλής, της Κολομβίας και του Ισημερινού. Χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι μία πλατιά άσπρη λωρίδα στα φτερά και τα άσπρα πούπουλα στην αρχή του λαιμού. Ο λαιμός και το κεφάλι του, που είναι γυμνά, έχουν σταχτί -ρόζ χρώμα, ενώ το λειρί και τα μάγουλά του είναι κόκκινα.
Η επιστημονική ονομασία του γένους, Vultur, είναι η άμεση μετάφραση της ελληνικής λέξης Γύπας, στην λατινική γλώσσα. Η λατινική ονομασία του είδους, gryphus έχει ελληνική ρίζα και, συγκεκριμένα, προέρχεται από την λέξη γρυπός «κυρτός, γαμψός», «ο έχων κυρτή, γαμψή ρίνα (μύτη)». Η λέξη κόνδορας ή κόνδωρ είναι λόγια ονομασία που έχει χρησιμοποιηθεί στην ελληνική, αλλά και σε πολλές ακόμη γλώσσες, ως επακριβής απόδοση του όρου kuntur από την γλώσσα των Κέτσουα ,οι οποίοι αναφέρονταν έτσι στο επιβλητικό αυτό πτηνό. Ως kuntur αναφέρονται οι Κέτσουα, σε παλια σωσμένα χειρόγραφα της φυλής, και στο πρώτο αεροπλάνο που είδαν αφού τους έκανε την ίδια εντύπωση με τον επιβλητικό κόνδορα.
Ο κόνδορας των Άνδεων είναι από τους μεγαλύτερους γύπες και από τα τα μεγαλύτερα πτηνά -με ικανότητα πτήσης- παγκοσμίως. Θεωρείται ότι έχει τις μεγαλύτερες μέσες διαστάσεις, από οποιοδήποτε πτηνό που πετάει στην ξηρά χωρίς, ωστόσο, να κατέχει την πρώτη θέση σε κάποιο επί μέρους βιομετρικό στοιχείο. Τα εντυπωσιακότερα χαρακτηριστικά του είναι το βάρος και το άνοιγμα των πτερύγων του καθώς είναι το 2ο βαρύτερο πτηνό παγκοσμίως μετά τον ροδοπελεκάνο και από τα μεγαλύτερα σε εκπέτασμα, αφού μόνον τα άλμπατρος και οι δύο μεγαλύτεροι πελεκάνοι έχουν μεγαλύτερο άνοιγμα πτερύγων. Ωστόσο, ο κόνδορας των Άνδεων, διαθέτει το μεγαλύτερο άνοιγμα πτερύγων από οποιοδήποτε αρπακτικό πτηνό και την μεγαλύτερη επιφάνεια πτερύγων από οποιοδήποτε πτηνό στον κόσμο –πάντοτε με πτητική ικανότητα. Αυτά τα πουλιά μπορούν επίσης να βρεθούν σε παράκτιες περιοχές, απολαμβάνοντας τη θαλάσσια αύρα, ακόμα και σε ορισμένες περιοχές της ερήμου, όπου εκμεταλλεύονται τα θερμικά ρεύματα αέρα
Στους κόνδορες των Άνδεων υπάρχει φυλετικός διμορφισμός, δηλαδή στοιχεία που επιτρέπουν οπτικάνα διαχωρίσουμε το αρσενικό απο το θηλυκο. Κύριο στοιχείο του αρσενικού είναι ένα μεγάλο, σκούρο κόκκινο σαρκώδες φύμα στο πεπλατυσμένο στέμμα του κεφαλιού, που αποκαλείται κάλαιον (caruncle). Το φύμα αυτό, όπως και ολόκληρο το πρόσωπο του πουλιού είναι έντονα ρυτιδωμένο, ενώ το θηλυκό δεν διαθέτει αυτό το μεγάλο λειρί. Το σώμα του κόνδορα των Άνδεων φτάνει τα 130 εκατοστά σε μήκος, το άνοιγμα πτερύγων του έως και 320 εκατοστά (!) ενώ μεγάλοι αρσενικοί κόνδορες φτάνουν εως τα 15 κιλά σε βάρος. Είναι φανερό πως μιλάμε για ένα επιβλητικό πτηνό.
Ο κόνδορας των Άνδεων είναι ένας καθαριστής (scavenger), τρεφόμενος σχεδόν αποκλειστικά με θνησιμαία .Τα πουλιά που κατοικούν σε μεγάλες γεωγραφικές περιοχές, συχνά ταξιδεύουν περισσότερο από 200 χλμ. σε μία ημέρα για αναζήτηση πτωμάτων. Γίνεται ξεκάθαρη και η υπηρεσία που προσφέρουν με τον καθαρισμό των πτωμάτων. Ο εντοπισμός των θνησιμαίων γίνεται είτε απ’ ευθείας, είτε ακολουθώντας άλλους «καθαριστές», όπως κορακοειδή και όρνεα.
Για παράδειγμα, μπορεί να ακολουθήσει γύπες του γένους Cathartes, οι οποίοι ανιχνεύουν την αιθυλομερκαπτάνη, ένωση που παράγεται στις απαρχές της σήψης στα νεκρά ζώα. Μάλιστα, λόγω μικροτέρου μεγέθους, οι συγκεκριμένοι γύπες δεν μπορεί να τεμαχίσουν το σκληρό δέρμα των μεγάλων ζώων, κάτι που μπορούν να κάνουν οι κόνδορες των Άνδεων, οπότε η συνεργασία «βολεύει» και τα δύο είδη και αποτελεί παράδειγμα αμοιβαίας εξάρτησης μεταξύ τους. Ακόμη και εάν υπάρχουν άλλα πτωματοφάγα πτηνά πάνω από το θήραμα, οι κόνδορες των Άνδεων είναι κυρίαρχοι απέναντί τους και σιτίζονται πρώτοι. Πάντως μπορούν να αντέξουν αρκετό καιρό χωρίς να φάνε.
Στα πουλιά αυτά εμφανίζεται το φαινόμενο της ουροΰδρωσης (urohydrosis). Οπως κανουν αρκετα πουλια του είδους , ουρει και αφοδεύει επάνω στα πόδια του, των οποίων οι φολίδες δημιουργούν με την «κεραμιδοειδή» δομή τους, μηχανισμό ψύξης μέσω εξάτμισης (evaporation). Η εξήγηση αυτή φαίνεται λογική, πολλοί ερευνητές όμως υποστηρίζουν ότι το πτηνό δεν χρειάζεται επί πλέον ψύξη στα μεγάλα υψόμετρα των Άνδεων, όπου απαντάται. Ωστοσο η συνήθεια αυτή εμφανίζεται σε αυτα τα πτηνα, γι'αυτο και τα κατω ακρα τους εμφανίζουν λευκές ραβδώσεις απο την συσσώρευση ουρικού οξέως.
Ακόμη και με το εντυπωσιακό άνοιγμα των φτερών τους, δυσκολεύονται μερικές φορές να παραμείνουν ψηλά όταν βρίσκονται σε πτήση, λόγω του τεράστιου βάρους τους. Αυτός είναι ο λόγος που αυτό το πουλί προτιμά τις περιοχές με ανέμους, όπου μπορεί να γλιστρήσει αβίαστα στα ρεύματα αέρα. Με αυτόν τον τρόπο οι Κόνδορες των Άνδεων, μπορούν να πετάξουν στα ύψη σε ένα εκπληκτικό ύψος 5.500 μέτρων.
Χρησιμοποιούν,εκμεταλλευόμενοι τα ρεύματα, την τεχνική του γυροπετάγματος διατηρώντας τις πτέρυγες σε οριζόντια θέση, ενώ τα πρωτεύοντα βοηθητικά φτερά πτήσης έχουν λυγισμένες προς τα πάνω τις άκρες τους. Η έλλειψη μεγάλου στέρνου πάνω στο οποίο προσφύονται οι μεγάλοι θωρακικοί μυς της πτήσης, εξηγεί για ποιο λόγο γυροπετάει συνεχώς. Βέβαια, φτεροκοπάει μέχρι να απογειωθεί, αλλά μόλις κερδίσει ύψος, στηρίζεται αποκλειστικά στα θερμικά ανοδικά ρεύματα για να μείνει ψηλά. Γι’ αυτό, συχνά απαντάται κοντά σε ορθοπλαγιές, όπου τα θερμικά ρεύματα σχηματίζονται ευκολότερα. Λέγεται ότι ο Δαρβίνος τους παρατηρούσε για μισή ώρα χωρίς να δει ούτε ένα φτεροκόπημα. Αυτός είναι και ο λόγος που προτιμά να κουρνιάζει σε ψηλές θέσεις, από τις οποίες μπορεί να απογειωθεί χωρίς μεγάλη προσπάθεια. Όπως αναφέρουν ερευνητές της Αμερικάνικης Ακαδημίας Επιστημών στις παρατηρήσεις και καταγραφές που έγιναν κατά την διάρκεια έρευνας ένας από τους κόνδορες που παρακολουθούσαν πετούσε για πέντε ώρες καλύπτοντας 172 χλμ. χωρίς να χρειαστεί να κουνήσει τα φτερά του ούτε μία φορά!
Είναι στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας και δεν έχει θηρευτές, ενώ παράλληλα αναπτύσσεται αργά,έτσι ο κόνδορας των Άνδεων είναι αρκετά μακρόβιος. Όμως, είναι αλήθεια ότι τα ποσοστά μαακροζωίας και θνησιμότητας δεν είναι γνωστό να έχουν μελετηθεί εκτενώς στην άγρια φύση. Μερικές εκτιμήσεις για την διάρκεια ζωής των αγρίων πτηνών, δείχνουν ότι αυτή υπερβαίνει τα 50 χρόνια,αλλά η αλήθεια είναι πως οι εκτιμήσεις αυτες σε πολλά πτηνά απο τους επιστήμονες, χωρις δηλαδή εκτενή μελέτη, εχουν πέσει εξω πολύ συχνά. Το 1983, το Guinness Book of World Records κατέγραψε ότι, το μακροβιότερο πουλί οποιουδήποτε είδους με στοιχειοθετημένη έρευνα, ήταν ένας κόνδορας των Άνδεων που πέθανε μετά από 72 χρόνια σε αιχμαλωσία. Σήμερα, η τελευταία -επικυρωμένη πάντοτε- καταγραφή είναι ένα αρσενικό με το όνομα Thaao, που κρατήθηκε στον ζωολογικό κήπο Μπέρντσλι (Beardsley) στο Κονέκτικατ. Ο Thaao γεννήθηκε σε αιχμαλωσία το 1930 και πέθανε στις 26 Ιανουαρίου του 2010, καθιστώντας τον το μακροβιότερο καταγεγραμμένο πτηνό (79 ετών). Φυσικά όλα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με τη ζωή στη φύση,που συνήθως το όριο είναι σαφως μικρότερο αλλά και εντελώς διαφορετική η ελεύθερη ζωή με μια ζωή σε φυλακή.
Οι κόνδορες των Άνδεων γεννούν μόνο ένα αυγό (σπανιότατα δύο) κάθε δύο χρόνια και η περίοδος επώασης είναι μεγάλη, 54-58 ημέρες. Επιπλέον, οι περισσότεροι δεν χτίζουν μια ασφαλή, προστατευτική φωλιά για το αυγό τους, απλώς το αφήνουν σε μια γυμνή άκρη γκρεμού. Για αυτούς τους λόγους, χρειάζονται και οι δύο γονείς για να επωάσουν και να μεγαλώσουν το νεοσσό μαζί, δίνοντάς του όσο το δυνατόν περισσότερη φροντίδα και προσοχή. Οι μικροί κόνδορες συνήθως αφήνουν τους γονείς τους στο δεύτερο έτος της ζωής τους και χρειάζονται 6-8 χρόνια για να φτάσουν στην πλήρη ενηλικίωση.
Οι εχθροί του όπως είπαμε δεν είναι πολλοί,αλλά ένας είναι εξαιρετικά επικίνδυνος. Μιλάμε φυσικά για τον άνθρωπο. Οι κόνδορες των Άνδεων είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στο κυνήγι από τους ανθρώπους, το οποίο φουντώνει κυριολεκτικά σε τμήματα της περιοχής του, λόγω φημολογούμενων επιθέσεων των πτηνών στα ζώα κτηνοτροφίας,κάτι που δεν ισχύει καθως δεν είναι πάγια πρακτική των πουλιών το κυνήγι ζωντανών θηραμάτων. Συμβαίνει βέβαια αλλα οχι τοσο συχνά όσο θέλουν να το παρουσιάσουν οσοι τον κυνηγούν.
Επίσης η θανάτωση άλλων αρπακτικών, όπως των κούγκαρ και των αλεπούδων μέσω της παράνομης δηλητηρίασης (φόλες), επηρεάζει το είδος , αφού το δηλητήριο περνάει στα σφάγια με τα οποία τρέφονται οι κόνδορες.
Στην Αργεντινή, τα πτηνά εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα πτώματα των εισηγμένων φυτοφάγων ζώων, που αποτελούν το 98,5% της διατροφής τους, καθιστώντας τα ευάλωτα σε αλλαγές στην κτηνοτροφία. Ο ανταγωνισμός για τα σφάγια,λόγω της ελλάτωσής τους, με τον γύπα Coragyps atratus, που έχει αρχίσει πρόσφατα να καταλαμβάνει τις ίδιες περιοχές, μπορεί να έχει επιβλαβή επίδραση στον γενικότερο πληθυσμό. Όλα αυτά είναι άμεσα συνδεδεμένα με την ανθρώπινη δραστηριότητα.
(συνεχίζεται...)
#Μακρυνάρια#Πτηνοτούτ